Robotlar kompüter tərəfindən proqramlaşdırıla bilən, avtomatik olaraq kompleks bir sıra hərəkətləri yerinə yetirə bilən maşınlar kimi müəyyən edilə bilər. Robotlar görünüşlərindən asılı olmayaraq bir işi yerinə yetirmək üçün nəzərdə tutulmuş maşınlardır.
Tibb sahəsində robotlardan istifadənin əsas məqsədi həssaslığı artırmaq və insanların yaratdığı səhvləri minimuma endirməkdir. Tibbi robotlar xüsusilə cərrahiyyə sahələrində özlərinə yer tapıblar. Bu robotlar müdaxilə ediləcək bölgələrdə lazımi robot hissələrini hərəkət etdirmək və cərrahın nəzarəti altında müxtəlif manipulyatorlarla lazımi müdaxilələri etmək üçün istifadə edilir. Yaxın gələcəkdə robotlar bütün ölkə üzrə tibb işçilərinə kömək edəcək. Xəstənin nəbzini ölçməklə, həyati əlamətlərini skan etməklə, şəkil çəkdirməklə və hətta vəziyyətin qeydlərini oxumaqla o, diaqnoz qoya və sonra müalicə edə biləcək. Nəticədə, tibbi mühitdə müxtəlif rollarda xidmət etmək üçün müxtəlif növ robotlar hazırlanır. İnsan terapiyası üzrə ixtisaslaşmış robotlar, cərrahi robotlar və reabilitasiya robotları buna misaldır.
1980-ci illərdə ortaya çıxan tibb sahəsində ilk robotlar robot qolu texnologiyaları vasitəsilə cərrahi yardım təklif edirdi. İllər ərzində süni intellekt (AI) ilə təchiz edilmiş təsvirlərin işlənməsi və məlumatların təhlili tibbi robotları inkişaf etdirdi və onlara səhiyyənin digər sahələrində işləməyə imkan verdi.
Robotlar indi təkcə əməliyyat otağında deyil, həm də tibb işçilərinə dəstək olmaq və xəstələrə qayğı göstərmək üçün klinik şəraitdə istifadə olunur. COVID-19 pandemiyası zamanı xəstəxanalar və klinikalar patogenlərə məruz qalmalarını azaltmaq üçün robotlardan daha müxtəlif vəzifələrdə istifadə etməyə başladılar.
1 aprel 2020-ci il / REUTERS/Flavio Lo Scalzo
Sağlamlıq robotlarının əməliyyat səmərəliliyini artırması və riski azaltması bir çox fərqli sahədə faydalar təmin edir. Məsələn, robotlar xəstə otaqlarını müstəqil şəkildə təmizləyə və hazırlaya bilər. Bu yolla, onlar xəstəxanaların yoluxucu xəstəliklər şöbələrində insan təmasını məhdudlaşdırmağa kömək edirlər. Süni intellektdən istifadə edən dərman identifikatoru proqramı ilə robotlar; düzgün dərmanı müəyyən etmək, xəstə ilə uyğunlaşdırmaq və xəstələrə paylamaqda vaxta qənaət edir. [1]
Səhiyyə sektorunda ümumiyyətlə iki növ robot var; Birinci növ robotlar QC Bot və Aethon’s Tugs kimi təchizat və texniki xidmət robotlarıdır.
[bafg id=”1471″]
İkinci növ robotlar tez-tez təkərli kompüterlər adlanan mobil tibbi arabalardır. Bu modellər adətən xəstə otaqlarında yerləşdirilir, onların əsas vəzifələrindən biri xəstəyə nə edəcəyini söyləmək, həkimlərə və tibb bacılarına tibbi alətlər vermək və lazım olduqda xəstə qeydlərini göstərməkdir. Uşaq xəstəxanaları tam performanslı robotlardan istifadə edən xəstəxanalara çevrildi. Xüsusi tələblərə uyğun hazırlanmış robotlar və müəyyən xarakter formalarına malik robot dizaynları uşaq xəstəxanalarının ilk sifarişləri idi. Bu yaxınlarda bu xəstəxanalar uşaq xəstələrini xəstəxana mühiti ilə tanış etmək və müalicə proseslərini asanlaşdırmaq üçün istifadə edilmişdir.
“Robotlarda demək olar ki, sehrli bir şey var. Uşaqların robotlara daha açıq olması müalicə prosesində müsbət amildir”
Teobald
Texnologiyalar təkmilləşdikcə, robotlar daha müstəqil fəaliyyət göstərəcək və nəticədə müəyyən işləri tamamilə təkbaşına yerinə yetirəcək. Beləliklə, həkimlər, tibb bacıları və digər səhiyyə işçiləri xəstə baxımında daha çox empatiya göstərmək imkanı əldə edəcəklər.
Misal olaraq göstərmək olar ki, ABŞ-da təcridxanada saxlanılan 30 yaşlı xəstənin müayinəsi ilə robot məşğul olur. Tibbi robotun yaradılmasında məqsəd virusun yayılma imkanlarını məhdudlaşdıraraq tibbi personalı qorumaqdan ibarətdir. Stetoskopla təchiz edilmiş robot pasientin arterial təzyiqi, bədən temperaturu və s. məlumatlarını ekran vasitəsi ilə digər otaqda gözləyən mütəxəssis həkimlərə ötürür. “Otaqdakı tibb işçiləri robotu hərəkətə gətirirlər ki, xəstəni ekranda görmək və onunla danışmaq mümkün olsun”, – deyə Vaşinqtonun Everett şəhərindəki “Providence” regional tibb mərkəzinin yoluxucu xəstəliklər şöbəsinin müdiri, həkim Corc Dias qeyd edib.
Xenex kimi robotların köməyi ilə dezinfeksiya sistemlərinin daha səmərəli olduğu göstərilmişdir. Xenex robotu, mikroorqanizmlərin hüceyrələrini zədələmək üçün ultrabənövşəyi metodologiyalardan istifadə edən, bu tip bakteriyaların yaratdığı infeksiya hallarında effektiv aradan qaldırılmasına və real azalmasına nail olan ultrabənövşəyi metodologiyalardan istifadə edən tibb müəssisələri üçün avtomatik dezinfeksiya vasitəsidir.
Tibb sahəsindəki robotlar yalnız birbaşa sağlamlıq işlərində istifadə edilə bilməz. Belçikadakı iki xəstəxana resepsiyondakı işi əvəz etmək üçün dost bir robot istifadə edəcəkdir. Bunun bir neçə üstün cəhəti var, çünki günün sonunda robotlar tükənməyəcək və həmişə eyni təbəssümlə xəstələri qəbul edə biləcəklər. Bu vəziyyətdə olan robot, Bibər, 20-dən çox dili tanıyır və xəstənin kişi, qadın və ya uşaq olduğunu təyin edir. [3]
Robotların səhiyyədə faydaları
Sağlamlıq robotları – yüksək səviyyəli xəstə baxımı, klinik şəraitdə səmərəli proseslər və həm xəstələr, həm də tibb işçiləri üçün təhlükəsiz mühit təmin edir.
Yüksək keyfiyyətli xəstə baxımı
Tibbi robotlar – minimal invaziv prosedurları, xroniki vəziyyəti olan xəstələr üçün fərdi və tez-tez müşahidəni, ağıllı müalicə üsullarını və yaşlı xəstələr üçün sosiallaşmanı dəstəkləyir. Bundan əlavə, robotlar iş yükünü azaltdıqları üçün tibb bacıları və digər tibb işçiləri xəstələrlə daha çox empatiya qura və birbaşa qarşılıqlı əlaqə quraraq uzunmüddətli perspektivdə sağlam həyatı dəstəkləyə bilərlər.
Əməliyyat effektivliyi
Xidmət robotları gündəlik işləri sadələşdirir, insan işçilərinin fiziki iş yükünü azaldır və daha stabil proseslərə imkan verir. Bu robotlar inventarları izləyə və sifarişləri vaxtında verə, materialların, avadanlıqların və dərmanların lazımi yerə çatmasını təmin edə bilər. Səyyar təmizlik və dezinfeksiya robotları qısa müddətdə xəstəxana otaqlarını steril və gələcək xəstələr üçün hazır vəziyyətə gətirə bilər.
Təhlükəsiz iş mühiti
Xidmət robotları, patogenə məruz qalma riski olan xəstəxanalarda ləvazimatları və çarşafları daşımaqla tibb işçilərinin təhlükəsizliyini qorumağa kömək edir. Təmizləmə və dezinfeksiya robotları patogenlərə məruz qalmanı azaldır və xəstəxanadaxili infeksiyaları (HAİ) azaldır. Yüzlərlə tibb müəssisəsi bu robotlardan istifadə edir. O, həmçinin ağır əşyaların qaldırılmasına, xəstələrin və çarpayıların daşınmasına kömək edir və tibb işçilərinin fiziki öhdəliklərini azaldır.
Xülasə
Məqalədə tibb sahəsində istifadə olunan inkişafı, təyinatları, istifadəsi, müsbət və mənfi cəhətlərinə nəzər salınmışdır. Robototexnikanın tibb sahəsində tətbiqi məsafədən cərrahiyə əməliyyatların aparılmasına daxili orqanları patoloji dəyişmələrin anatomik və genetik fərqliliklərinin öyrənilməsinə şərait yaratdı. Robotların tibb sahəsində öyrənilməsi ənənəvi cərrahiyə üsulların qismən də olsa aradan qaldırılmasına zəmin yaratdı.
İstinad linkləri:
https://www.intel.com.tr/content/www/tr/tr/healthcare-it/robotics-in-healthcare.html
https://az.warbletoncouncil.org/los-6-tipos-robots-principales-15683
https://www.bilimkurgukulubu.com/genel/bilim-teknoloji/kurgudan-gercege-tibbi-robotlar/
Müəllif: Elvir PAŞALI