Robot sözünü ilk dəfə Çexoslovak yazıçısı Karel Çapek Rossumun “Universal Robotlar” pyesində işlədib. “Robota” sözü çex dilində “məcburi işçi” deməkdir. Bununla belə, ümumi təriflə robotları ottonom və ya əvvəllər proqramlaşdırılmış elektron cihazlar kimi təyin etmək olar. Robotlar kompüter idarəsi ilə yanaşı, uzaqdan idarəetmə ilə də idarə oluna bilər.
Robotlar bu gün böyük bir tarixi inkişaf yolu keçmişdir. İnsanların yaratdığı ilk robotlar; Əyləncə məqsədi ilə istehsal edilmişdir. Onları daxili mexanizmindən daha çox xarici görünüşü ilə maraqlanılırdı. Birdən çox tapşırıq tələb oluna bilməzdi, yeni tapşırıq üçün yenidən dizayn edilməli idi. Üzərində heç bir sensor yox idi. Bu gün robotlar insanların ehtiyaclarının böyük bir hissəsini qarşılamaq üçün hazırlanır. Hazırda robotlar sənayedə ən böyük istifadə sahəsini təşkil edir. İnsanlar zaman keçdikcə uzaqgörənliklə robotlara yaxınlaşdıqca, Isaac Asimov robotların məqsədinin insanlara xidmət etmək olduğunu bildirərək, robot qanunu adı altında məlumatları dərc etdi.
Üç maddədən ibarət olan bu qanun belədir;
1. Robot birmənalı olaraq insana zərər verə bilməz;
2. Robot birinci qanuna zidd olmamaq şərti ilə insanların verdiyi əmrlərə tabe olmalıdır;
3. Robot birinci və ikinci qanunlara zidd olmadığı müddətcə öz varlığını qorumalıdır.
Robotların zamanla inkişafını aşağıdakı mərhələdə təsvir edə bilərik:
Robot Pilotlar1930-cu illərdə təyyarə konstruktorları təyyarələr üçün avtopilot dizayn etdilər. Bunlara Avropada robot pilotlar deyilirdi. Eyni dövrdə divarları sprey boya ilə boyayan sənaye robotları da ilk dəfə hazırlanmışdır. Verilmiş tapşırığı yerinə yetirmək üçün bu maşınlar əvvəlcə təlim və məşq mərhələsindən keçir, bu mərhələdə etdikləri hərəkətlərin məlumatlarını qeydə alır, sonra isə bu qeyddən istifadə edərək hərəkətləri təkrarlayırdılar. AVTOPİLOT ROBOT”Elektro” Robot1940-cı illərdə Westinghouse üfüqi müstəvidə tamamilə müstəqil hərəkət edən iki robot yaratdı. “Elektro” adlı robot rəqs edir, ona qədər hesablayır, siqaret çəkir və Westinghouse-un yeni məhsullarını təbliğ edirdi. Dostu robot it onun yanında gəzir, arxa ayaqları üstə qalxaraq hürürdü. İnsan müdaxiləsi olmadan ətrafını hiss etmək və reaksiya vermək üçün proqramlaşdırıla bilən ilk robot, süni intellekt laboratoriyalarında qavrayış və görmə ilə bağlı nəzəriyyələri yoxlamaq üçün nəzərdə tutulub. ELEKTRO ROBOTElektro robot – itLabirint həll edən siçanBelə tədqiqatlardan biri də 1940-cı illərdə Şennon tərəfindən hazırlanmış labirint həll edən siçandır. Bu siçan sadə öyrənmə alqoritmi ilə işləyirdi.Klod Şennon və labirint həll edən siçanSaat hissələri yığan robot1953-cü ildə Yaponiyanın Seiko firması müxtəlif növ saat hissələrini yığan miniatür robot hazırlayıb.DENDRAL ekspert sistem1965-ci ildə “DENDRAL” adlı ilk ekspert sistem proqramı hazırlanmışdır.TİBBİ EKSPERT SİSTEMViking və FURBY1976-cı ildə robot qolları Viking 1 və Viking 2 kosmik gəmilərində istifadə edildi 1998-ci ildə Robot oyuncaq FURBY buraxıldı.NASA 1976 – MARSA GEDƏN VİKİNG 1FURBY – Oyuncaq RobotAibo – Oyuncaq robot1999-cu ildə Sony yeni oyuncaq və ev heyvanı Aibo-nu təqdim etdi.Aibo – Oyuncaq robot / Sony istehsalıİnsanabənzər ASİMO2000-ci ildə Honda özünün yeni insanabənzər robotu Asimo-nu dünyaya təqdim etdi.ASİMO 20002004-cü ildə Robototexnika sənayesi təkcə Şimali Amerikada 1,06 milyard dollarlıq iş həcminə çatdı!2008-ci ildə NASA-nın Phoenix robotu Marsda uğurla tədqiqat apardı.2008-ci Phoenix robotu Marsda2008-ci ildən sonra robotlar inkişaf etməyə davam etdi və bunu davam etdirir.AKINSOFT Robotları- 2009-cu ildə robotların AR-GE işlərinə başlayan AKINSOFT, təsvirin işlənməsi sahəsində 2 prototip istehsal etdi. Bu prototiplər üzərində proqram təminatı hazırlayan AKINSOFT Robototexnika Departamenti də insanabənzər prototip üzərində işə başlayıb. İnsanların əzələ quruluşunu araşdıraraq robotlarda istifadə oluna biləcək süni əzələ materialları üzərində çalışan AKINSOFT Robototexnika Departamenti, robotların səs qəbulu və səs bərpası sahəsində araşdırmalarını davam etdirir.Türkiyə istehsalı – AKINSOFT RobotlarıGeneral Motors Robonaut2010-cu ildə NASA və General Motors Robonaut-2 adlı yeni insanabənzər robot-kosmonavt hazırlamaq üçün qüvvələri birləşdirir. Çox çətin coğrafi şəraitdə təkbaşına işləyə biləcək və əvvəlcədən müəyyən edilmiş hədəflər üçün qərar vermə mexanizmlərini işə salacaq Robonaut-2, gələcəyin astronavtı olma yolundadır.General Motors Robonaut 22011-ci ildə Robot yeni 700 seriyasını elan edir, döşəmə təmizləyici robotlarda böyük irəliləyişləri özündə birləşdirir.2011-ci ildə Robot, Android əməliyyat sistemində işləyən və yaşlılar və xəstələr üçün evdə qulluq və ünsiyyətdə işləyən AVA adlı platformanı elan etdi.Android sistemi ilə işləyən AVA robotlarıAKINSOFT 2015AKINSOFT 2015-ci ildə robot fabrikləri yaradaraq, süni intellekt proqramları ilə işləyən insanabənzər robotların kütləvi istehsalına başlamağı planlaşdırır. Qavrama, danışma və öyrənmə kimi bir çox insana bənzər qabiliyyətlərə sahib olacaq bu robotlar həyatın hər sahəsində istifadə olunacaq. AKINSOFT istehsal etdiyi robotlar sayəsində insan biologiyasını pozan işləri robotlara etdirərək insanların həyat səviyyəsini yüksəldəcək.10 il müddətindəRobotlar 10 il kimi qısa müddətdə insanların səyahət yoldaşı, söhbət tərəfdaşı, alış-veriş tərəfdaşı və həmkarı olacaq. Robot Texnologiyaları Tətbiq və Araşdırma Mərkəzi Müdiri Dos. Dr. Robotların istehsal məqsədinə uyğun hərəkət etdiyini bildirən Savaş Dilibal, “Robotu yalan danışmaq üçün qursaq, tamamilə yalan danışacaq” dedi. Previous NextRobotlar gündən-günə həyatımızın hər sahəsinə daxil olmağa başladı. Tezliklə, ünsiyyət qura və hətta dost ola biləcəyik. İstanbul Gedik Universiteti Mexatronika Mühəndisliyi Bölüm Başçısı və Robot Texnologiyaları Tətbiq və Araşdırma Mərkəzi Müdiri Dos. Dr. Savaş Dilibal robot sistemlərdəki son inkişaflardan və gələcəkdə bizi nələrin gözlədiyindən danışdı. Sənaye 4.0-ın ən mühüm komponentlərindən birinin robot sistemlər olduğunu ifadə edən Dos. Dr. “Hazırda avtomatlaşdırılmış robotlardan yarı avtonom və avtonom robotlara keçid var. Səhiyyədən tutmuş təhsilə qədər bir çox fərqli sahədə işləyəcək robotlara ehtiyac var. Bu araşdırmaların baş tutması üçün öyrənən robotların özbaşına hərəkət edə bilən avtonom sistemə keçməsi lazımdır və biz də geridə qalmamaq üçün prosesi yaxşı izləməliyik”.
1990-cı ildən sonra kütləvi və keyfiyyətli istehsalı təmin edən robot sistemlərin yolunun reallaşdığını ifadə edən Dos. Dr. Dilibal, “Robotların həyatımıza girməsi üçün 50 il uzun müddətdir. Texnologiya çox sürətlə inkişaf edir. 5-10 ildən sonra bəlkə də ən yaxın dostumuz robot olacaq. Qarşıdakı illərdə xarakterimizi və davranışlarımızı anlaya bilən və buna uyğun olaraq öz davranışlarını təhlil edə bilən robotlar görəcəyik. Robotlar bizim danışıqlarımızı anlayacaq.”
Texnologiya sahəsindəki inkişafın günü-gündən artdığını vurğulayan Dos. Dr. Dilibal, “Sensor texnologiyasındakı hər bir təkmilləşdirmə robotlara ətraf mühitlə daha yüksək səviyyədə ünsiyyət qurmağa imkan verir. Bununla belə, qabaqcıl AI alqoritmlərinin inkişafı robotları daha sürətli düşünməyə vadar edir. Təsvirin işlənməsi sahəsində irəliləyişlər robotlara sizi daha yaxşı görməyə və öz davranışlarını buna uyğun təyin etməyə imkan verir”.
İnsanların və robotların eyni mühitlərdə çalışacaqlarını və vaxt keçirəcəklərini ifadə edən Dos. Dr. Dilibal, “Robot psixologiyası sahəsində çalışacaq insanlar olacaq. Bəlkə də işlər çox asanlaşacaq və bu gün tənha olan insanların tənhalığının qarşısını almaq üçün bəzi robot sistemlər hazırlana bilər. Bizi psixoloji cəhətdən rahatlaşdıra bilərlər. Böyük şəklə baxdığınız zaman sizinlə eyni mühiti paylaşacaq, nə düşündüyünüzü və hiss etdiyinizi anlayacaq robotlarla yaşayacağıq. Biz bu cür ağıllı sistemlərə günü-gündən yaxınlaşırıq”, – deyə o bildirib.
İstinad:
Nazlı GONDOLOVA