Logistika sənayesi müasir dünyamızı bir arada tutan çoxlu sayda müxtəlif proseslərdir. Sifariş, daşınma, saxlama, toplama, qablaşdırma, çatdırılma və marşrutlaşdırma bu proseslərdən yalnız bir neçəsidir. Beləliklə, robot logistika – robototexnikanın bu proseslərdən birinə və ya bir neçəsinə tətbiqi deməkdir. Robot paletləmə, robot qablaşdırma, anbarda və ya hər hansı digər logistik proqram həllərində istifadə olunan bir neçə ümumi robot tətbiqidir.
Elektron ticarətin meydana çıxmasından bəri, fabriklərdən və ya anbarlardan müştərinin qapısına və ya mağazasına mal çatdırmaq logistik şirkətlər üçün böyük bir işə çevrildi. Proqnozlar deyir ki, “dünya miqyasında anbar və logistika robot vahidlərinin tədarükü 2025-ci ilə qədər hər il təxminən 850000 ədədə qədər artacaq”. Logistikada robototexnikanın başlanğıcı yüklərin uzaqlara və geniş ərazilərə daşınması kimi bu çətin işin həll edilməsidir.
Logistikada robototexnikadan istifadə əl əməyi ilə müqayisədə daha yüksək səviyyəli iş vaxtı təklif edir və sürətli peşəkar mühitlərdə məhsuldarlığı artırır. Artıq öz anbarlarında və icra mərkəzlərində robotlar yerləşdirmiş Amazon və Walmart kimi pərakəndə satış firmaları, xüsusən də mövcud vəziyyətlərdən sonra öz yerləşdirmələrini genişləndirəcəklər.
Logistikada robototexnikadan istifadə anbarda əmək xərclərinin təxminən 70%-ni azaldır və müəssisələrə gecə-gündüz minimum xərclərlə işləməyə kömək edir. Logistika e-ticarətdə yavaş və ya yanlış çatdırılma, itirilmiş paketlər, zədələnmiş mallar və səhv qablaşdırma kimi problemlər yaradır.
Avtomatlaşdırma, onlayn sifarişlərin böyük həcmi ilə əsaslandırılan imkanları genişləndirir. Avtomatlaşdırılmış saxlama və axtarış sistemi (ASAS) yüksək səmərəlilik təmin edə bilər, lakin ölçü, forma, çəki, həcm və mexaniki xassələrdə sifariş uyğunsuzluğu ilə məşğul olanda çeviklik məhdud ola bilər.
ASAS böyüməyə uyğunlaşmaq, artan mövsümi tələblərin öhdəsindən gəlmək və ya obyektin nasazlıqları ilə məşğul olmaq, texniki təmir işləri aparmaq üçün adekvat miqyaslılığı təklif edə bilməz. Robototexnika səmərəlilik, genişlənmə və çeviklik arasında tarazlıq yaratmağı vəd edir.
Burada iki sual yaranır:
1) Robot texnikası e-ticarət logistikasının avtomatlaşdırılması sistemlərində radikal paradiqma dəyişikliyini necə yarada bilər?
2) Robot e-ticarət logistika obyektlərinə investisiya yatırmağa kim cavabdeh olmalıdır və faydalar əsas maraqlı tərəflər arasında necə bölüşdürülməlidir?
Birinci sual, malların toplayıcı şəxsə, maldan robota, robotdan mallara və robot şəbəkəsinin cəsarətli konsepsiyaları daxil olmaqla, robot toplama üsullarına nail olmaq üçün mobil robotlardan istifadə ilə bağlı son sənaye inkişafı ilə müzakirə olunur.
İkinci sual, maraqlı tərəflərin bir-birinin təcrübələrini tamamlayaraq, risk və faydaları bölüşərkən öz əsas səlahiyyətlərinə diqqət yetirdiyi Logistika Avtomatlaşdırma Xidmət Sistemi (LAXS) biznes modelini təklif etmək üçün yaranan Məhsul Xidməti Sisteminin (MXS) konsepsiyasını genişləndirməklə müzakirə olunur.
Təchizat zəncirindəki anbar robotlarında artım.
Təchizat zəncirindəki ilk robot təxminən on fut materialı hərəkət etdirməyə qadir idi. Bir neçə ildir ki, robotlardan yalnız sənaye istehsalında istifadə olunurdu, çünki insanların ətraflarında olması təhlükəli idi. Bununla belə, son bir neçə onillikdə innovativ logistik robot şirkətləri süni intellekt və maşın öyrənməsi, daha yaxşı sensorlar və cavab imkanları, anbar idarəetmə proqramı və ya logistika idarəetmə proqram təminatını birləşdirmək üçün çox çalışıblar.
Bu yaxınlarda tədarük zəncirində anbar robotları sürətləndi. Məsələn, Alibaba, JD üçün robotik logistikaya 15 milyard dollar sərmayə qoyub. Həmçinin təxmin edilir ki, təchizat zəncirində anbar robotları üçün qlobal bazar 2022-ci ilin sonuna kimi 22,4 milyard dollar dəyərinə çatacaq.
Logistik robotlar tədarük zəncirindən keçərkən malların saxlanması və daşınması prosesini avtomatlaşdırır. Onlar tez-tez anbarlarda məhsulların təşkili və daşınması üçün istifadə olunur, bu proses intralogistika adlanır, lakin onlar digər parametrlərdə də istifadə edilə bilər. Logistik robotlar əl əməyindən daha yüksək səviyyələrdə işləmə müddəti təklif edir, bu da logistik robotları yerləşdirənlər üçün böyük məhsuldarlıq və gəlirliliyə gətirib çıxarır.
Beynəlxalq Robotiklər Federasiyasının World Robotics 2021 Service Robots hesabatına görə, logistika robotları 2021-ci ildə 110 000 ədəd quraşdırılmaqla güclü artım yaşadı – 2020-ci illə müqayisədə 162% artım. 2022-ci ildə logistik robotların satışlarında 3,9 milyard dollar dəyərində daha 66% artım görəcəyi proqnozlaşdırılır. 2022 və 2025-ci illər arasında cəmi 900.000 ədəd satılacağı təxmin edilir ki, bu da 18% mürəkkəb illik artım sürəti dərəcəsi ilə yüksəlir.
Logistik robotların əsas tətbiqi malların daşınması üçün anbarlarda mobil avtomatlaşdırılmış idarə olunan nəqliyyat vasitələrinin (AGV) istifadəsidir. Bu robotlar əvvəlcədən müəyyən edilmiş yollarda işləyir, məhsulların daşınması və saxlanması üçün gecə-gündüz hərəkət edir. AGV-lər logistika xərclərinin azaldılmasında və təchizat zəncirinin sadələşdirilməsində mühüm rol oynayır. Logistik robotların digər nümunələrinə zibil qutularından və ya montaj xətlərindən əşyaları çeşidləyən robot qolları daxildir. Xəstəxanalarda və laboratoriyalarda dərman və laboratoriya nümunələrinin çatdırılması üçün istifadə edilən logistik robotların bəzi formaları var. Logistika robotları yerləşdirmə baxımından fərqli ola bilsələr də, onlar adətən malların daşınmasını avtomatlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuş mobil robotlardır. Tətbiqdən asılı olmayaraq yüksək iş vaxtı onların ən böyük gəlir mənbəyidir. Şirkətlər sürətli böyümə üçün bazarı yerləşdirərək logistik robotların dəyərini görməyə başlayır. Logistik robotların bəzi növləri aşağıdakılardır:
Avtonom mobil robotlar
Bunlar anbarın hər tərəfinə inventar çatdırmaq üçün mürəkkəb sensor texnologiyasından istifadə edir. Onlar yerlər arasında müəyyən bir yol tələb etmir. Xəritələr, kompüterlər və bort sensorlarından istifadə etməklə ətraf mühiti başa düşə və şərh edə bilərlər. Bu anbar robotları kiçik və çevikdir, hər bir paketdəki məlumatları müəyyən etmək və qüsursuz dəqiqliklə çeşidləmək qabiliyyətinə malikdir.
Onlar insan səhvinə meylli olan lazımsız əl prosesini azaldırlar.
Avtomatlaşdırılmış idarə olunan avtomobillər.
Bu anbar robotları daha böyük anbarlar üçün mükəmməldir, çünki bu, işçilərin sadəcə bir sahədən digərinə keçən vaxtını azaldır.
Avtomatlaşdırılmış saxlama və axtarış sistemi.
Avtomatlaşdırılmış saxlama və axtarış sistemləri müəyyən edilmiş saxlama yerlərindən yükləri yerləşdirə və ya götürə bilən robotlar tərəfindən dəstəklənən sistemlərdir. Avtomatlaşdırılmış saxlama və axtarış sistemləri tələb olunan sistemə, tapşırığın növünə və ya işləyəcəkləri mallara görə fərqlənirlər. Həmçinin bu kimi avtomatlaşdırılmış axtarış və saxlama sistemləri yaxşı müəyyən edilmiş yolda hərəkət edən və keçidlər arasında malları götürən bir kran kimi işləmək üçün proqramlaşdırıla bilərlər. Müştərilərin sifarişlərini qəbul edən koridorda hərəkət edən robotlar da tətbiq edilir.
Hava Dronları.
Hava dronları anbar inventar proseslərini optimallaşdırmağa kömək edir. Onlar tez bir zamanda avtomatlaşdırılmış inventar üçün yerləri skan edə bilərlər. İnventarları bir insanın edə biləcəyindən daha sürətli skan edir və anbar inventar idarəetmə proqramınıza dərhal dəqiq sayı göndərirlər. Bu dronların onları istiqamətləndirmək üçün markerlərə və ya lazerlərə ehtiyacı yoxdur. Anbarınızda qiymətli yer tutmurlar. Onlar tez səyahət edə və çətin əldə edilən ərazilərdə kömək edə bilərlər.
Robot logistikasını mənimsəməyin faydaları nələrdir?
Logistika sənayesi robot logistikasını qəbul etməyin bir çox maddi və aydın faydalarını görə bilər.
Robotik logistika insan səhvlərini azaltmaqla əhəmiyyətli mənfəət gətirə bilər və anbar xərclərini də azalda bilər.
Robotik logistika yüksək raflardan və ya saxlama yerlərindən əşyaların alınması kimi təhlükəli işləri öz üzərinə götürərək işçilərin təhlükəsizliyini artırır.
Robototexnika işçi qüvvəsinin uyğunlaşmasına imkan verə bilər.
Robot avtomatlaşdırmanın yaratdığı insan səhvinin azaldılması və çatdırılma sürətinin artması müştəri məmnuniyyətini artıracaq.
Texnologiya inkişaf etdikcə, həmçinin bütün dünyada təlabat artdıqca, artıq insan əməyinə təlabat getdikcə azalır. Robotlar logistika və nəqliyyata gəldikdə işin təhlükəsizliyi və səmərəliliyi də daxil olmaqla bir çox aspektlərdə fayda təmin edir. Sadəcə logistikada deyil, bütün iş sahələrində artıq uzun illərdir ki robotların sayı artıb və artmağa da davam edəcək. Robotların istifadəsi yalnız sənayedə anbarla məşğul olan işçilərə deyil, həm də xidməti daha sürətli və dəqiq olduğu üçün müştərilərə kömək edəcəkdir.
İstinadlar:
- https://medium.com/@qafilaglobal/how-robotics-is-impacting-logistics-and-transportation- a924a49b77f8
- https://ieeexplore.ieee.org/abstract/document/8419187 https://ieeexplore.ieee.org/abstract/document/4636510
- https://www.researchgate.net/profile/Achim- Lilienthal/publication/264081943_Performance_Indicators_for_Robotics_Systems_in_Logistics_Appli cations/links/0deec53cd30f685db7000000/Performance-Indicators-for-Robotics-Systems-in-Logistics- Applications.pdf
- https://kclpure.kcl.ac.uk/portal/files/54408487/Dynamically_Extending_Planning_Models_CASHMO RE_Published_2015_GOLD_VOR.pdf#page=6 1
Arifli Mətin