Əşyaların İnterneti və ya IoT ( Internet of Things ) qısaltması kimi istifadə edilən IoT fiziki obyektlərin bir-biri ilə və ya daha böyük sistemlərlə əlaqəli olduğu rabitə şəbəkəsidir.
İnternet üzərindən digər qurğular və sistemlərlə məlumat mübadiləsi aparmaq üçün sensorlar, proqram təminatı və digər texnologiyalarla təchiz edilmişdir. Nəzərdə tutulur ki, obyektlər unikal identifikatorla qeyd oluna bilər ki, onlar İnternet infrastrukturu üzərində birlikdə işləyə bilsinlər və beləliklə, kiçik hissələrin cəmindən daha böyük dəyərlər yarada bilsinlər. İlk dəfə olaraq əşyaların İnterneti hərbi sistem üçün “Hərbi obyektlərin interneti” olaraq yaradılıb [1].
İyirmi ildən artıqdır ki, İnternet, cəmiyyəti və iqtisadiyyatı şəbəkə infrastrukturu və kommunikasiya ilə təchiz etmişdir. Qlobal miqyasda məlumat və media mübadiləsi sürətlə artdı və simsiz genişzolaqlı texnologiyanın meydana çıxması ilə daha aşağı qiymətə çox üstün xidmət təklif edən internet yanaşması populyarlıq qazandı. Quraşdırılmış cihazlarla məlumat toplamaq yolu ilə internetdən istifadə tamamilə yeni bir sahə açdı. Xüsusilə əşyaların interneti kimi qarşıya çıxan bu anlayışla bütün obyektlər topladıqları məlumatları bir-birinə ötürərək bir-biri ilə əlaqə saxlaya bilən və nəhəng bir şəbəkə qura bilən elementlərə çevrilmişdir [2].
“Əşyaların İnterneti nədir?” sualı çox adam tərəfindən verilir. Həqiqətən də həm texniki, həm də proqram təminatı baxımından yüksək texnologiyalar tələb edən bu sistemi müxtəlif obyektlərə məna verən innovativ sistemlərdən biri kimi təyin etmək olar. Obyektlər sensorlar vasitəsilə məlumat toplamaq üçün hazırlanır və onlar Wi-Fi, Bluetooh, Zigbee kimi texnologiyalarla sözügedən məlumatları ötürə bilirlər. Bu yolla onlar hətta Əşyaların İnternetinə çevrilirlər. Bəzi obyektlər həmçinin məlumatları manipulyasiya etmək qabiliyyətini ehtiva edir. Beləliklə, emal etdiyi məlumatları digər obyektlərlə və ya mərkəzi serverlə birbaşa paylaşa bilər [3].
IoT tətbiqləri dörd fərqli kateqoriyada nəzərdən keçirilə bilər. Bunlar; şəxsi və ev, korporativ xidmətlər, nəqliyyat vasitələri və mobil olaraq 4 qrupa bölünür. IoT şəxsi və evdə istifadədə insan həyatını asanlaşdıran xüsusiyyətləri ilə seçilsə də, korporativ istifadədə müəssisə və ya qurumlara böyük töhfələr verə bilər. IoT ilə əməliyyatlar daha az enerji və resursla daha sürətli həyata keçirilə bilər. Digər tərəfdən, nəqliyyat vasitələrində IoT-nin istifadəsi havanın ölçülməsindən tutmuş çirklənmənin aşkarlanmasına və ya su ehtiyatlarından istifadə dərəcəsinə qədər geniş diapazonda baş verir. Mobil IoT isə insanlara hətta səyahət zamanı belə evdə və ya iş yerində cihazlardan istifadə etməyə imkan verir [2].
Təsəvvür edə biləcəyiniz hər hansı bir obyekti texnoloji inteqrasiyalar etməklə ağıllı etmək olar. Obyektlər Wi-Fi, Bluetooth və ya oxşar şəbəkə alətləri vasitəsilə əlçatan edilə və ya əlaqə saxlanıla bilər. Bu şəkildə digər obyektlər və ya insanlarla əlaqə saxlayaraq faydalı məqsədlər üçün istifadə edilə bilər. Məsələn, mürəbbə qabı kimi istifadə edilən ağıllı banka, şəbəkə vasitəsilə mürəbbənin bitmək üzrə olduğu barədə məlumat göndərməklə, dolma dərəcəsi 10%-dən aşağı düşəndə birbaşa digər obyektlərə və ya onun sahibinə xatırlada bilər. Bundan əlavə, bazarda alış-veriş edən şəxs evdə nə qədər mürəbbə qaldığını öyrənmək üçün mobil cihazından evdə telefona qoşularaq doluluq nisbətini yoxlaya bilər [3].
IoT-nin iş sistemi; məlumatların toplanması verilənlərin emalı və ötürülməsinə əsaslanır. IoT-dən gündəlik həyatı asanlaşdıran belə sadə əməliyyatlar, eləcə də iş həyatında son dərəcə mürəkkəb əməliyyatlar üçün istifadə oluna bilər, çünki müxtəlif qurğular bir-biri ilə əlaqə saxlayır və bu ünsiyyətə uyğun hərəkət edir [3].
IoT-nin faydaları həm operativ, həm də istehlakçı üçün faydalı ola bilər. Əşyaların İnternetindən istifadənin artması ilə bir çox sektorda iş aparma tərzi dəyişdi və dəyişməyə davam edir. Əvvəllər kifayət qədər çətin və məşəqqətli proseslər olan əməliyyatlar IoT ilə sürətli və asan olur. Ehtiyatları tamamilə aradan qaldırmağı hədəfləyən tam vaxtında istehsal sistemi, istehsal prosesindəki bütün personalın çox diqqətli olmasına və son dərəcə çətin olsa da, böyükdən ən kiçik bir problemi belə həll etməyə imkan verir [3].
Tam vaxtında istehsal sistemlərində IoT material tədarükündən maşınların texniki xidmətinə, standartlaşdırmadan işçilərin performansının ölçülməsinə qədər bir çox aspektlərdə böyük faydalar təmin edir. İstehlakçı üçün şəxsi üstünlüklər isə insanlara evlərindəki demək olar ki, hər bir əşyanı uzaqdan idarə etməyə imkan verir [3].
“Əşyaların interneti” olaraq da adlandırılan IoT geniş tətbiq sahəsinə malikdir. Bundan əlavə, tətbiq sahəsi daim genişlənir. Çünki hər bir yeni texnologiya həm də IoT üçün yeni sahə açmağa namizəddir. IoT-nin tətbiq sahələri Ağıllı şəhərlərdən ağıllı binalara, ağıllı protezlərdən ağıllı məişət texnikasına, ağıllı svetoforlardan ağıllı kənd təsərrüfatına və sağlamlıqdan təhlükəsizliyə qədər geniş vüsət almışdır. 2020-ci ilə kimi, İnternetə və əşyaların interneti şəbəkəsinə qoşulan cihazların sayının 20 milyarddan çox olduğu təxmin edilir. 2025-ci ilə qədər bu rəqəmin eksponensial qanunla artacağı proqnozlaşdırılır [3].
İstinad
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Nesnelerin_interneti
- http://iotteknoloji.com.tr/
- https://www.milleni.com.tr/blog/teknoloji/nesnelerin-interneti-nedir
Müəllif: Əliağa Sahibcanov