Robototexnika – texnologiya ilə bağlı bir sahəsi olaraq, robotoları, onların dizayn edilməsini, qurulmasını, idarə edilməsi metodlarını, informasiya emalı üçün yaradılan kompüter sistemlərini öyrənir. Dünyanın bir çox ölkələrində bu elm sahəsinin inkişafına böyük dəstək vardır. Bu sahənin inkişafı öz növbəsində, sənayenin avtomatlaşdırılmasının sürətli inkişafına təsir göstərir. Çünki bu texnologiyalar sənayedə insan faktorunun gücünü azaltmağa kömək edir.
Bu texnologiyaya maraq ən qədim zamanlardan mövcuddur. Çünki insanlar özləri yox, öz yerlərinə başqalarını işlətmək istəmişlər. Bu problem başlanğıcda qul əməyindən istifadə ilə həll olunsa da son bir neçə yüz ildə robotlar və digər avtomatlaşdırılmış sistemlər onların yerini almışdır. Bu sahəyə marağın ən qədim zamanlardan olmasına baxmayaraq, robototexnikanın araşdırılmasına və bir elm kimi öyrənilməsinə 20-ci əsrdən başlanmışdır.
Günümüzdə robototexnika elmi bir çox sənaye, məişət və sosial problemlərin həlli üçün istifadə edilir.
Robot avtonom və ya əvvəlcədən proqramlaşdırılmış tapşırıqları yerinə yetirə bilən elektromexaniki cihazdır. Mövcud tərifi ilə robotlar elektron və mexaniki bölmələrdən ibarət olan, hiss edə bilən və proqramlaşdırıla bilən cihazlardır. Başqa bir tərifdə robotlar canlıların funksiyalarını və davranışlarını təqlid edə bilən, fiziki qabiliyyətlərə və süni intellektə malik olan, fənlərarası elementləri ehtiva edən mühəndislik məhsullarıdır.
Robotlar birbaşa operatorun nəzarəti altında və ya müstəqil olaraq kompüter proqramının nəzarəti altında işləyə bilər. Robotlar deyildikdə ağıla insana bənzər maşınlar gəlsə də, insana bənzəyən robotlar çox azdır.
Bu gün robotların ən böyük istifadə sahəsi sənaye istehsalıdır. Xüsusilə avtomobil sənayesində çoxlu sayda robot istifadə edilir. Bunların əksəriyyəti qol şəkilli robotlardır. Bunlar hissələri yığan, qaynaq edən və rəngləyən robotlardır.
Evlərdə robotlardan istifadə getdikcə artır. Evlərə ilk girən robotlar Furby və AIBO kimi oyuncaqlardır. Xüsusilə ABŞ-da ev işlərində kömək edən robotlardan istifadə getdikcə daha çox yayılır. Özünü süpürən robot tozsoranlara böyük tələbat var.
Beynəlxalq Ağıllı Robotiklər və Tətbiqlər Jurnalı (IJIRA) robototexnika və onların geniş tətbiqlərində inkişafları inkişaf etdirən yeni kəşflərin və yeni texnologiyaların yayılmasına kömək edir.
Bu jurnal nəzəri əsaslardan və texnoloji irəliləyişlərdən tutmuş istehsal, kosmik nəqliyyat vasitələri, biotibbi sistemlər və avtomobillər, məlumat saxlama cihazları, səhiyyə sistemləri, məişət texnikası və ağıllı magistral yollar daxil olmaqla müxtəlif tətbiqlərə qədər bütün robototexnika mövzuları üçün nəşr və ünsiyyət platforması təqdim edir.
IJIRA tədqiqatçıların, peşəkarların və sənaye praktikantlarının töhfələrini alqışlayır. O, orijinal, yüksək keyfiyyətli və əvvəllər dərc olunmamış tədqiqat işlərini, qısa hesabatları və tənqidi rəyləri dərc edir.
Xüsusi maraq sahələri bunlarla məhdudlaşmır: qabaqcıl aktuatorlar, sensorlar və digər aparat tətbiqləri; dizayn, modelləşdirmə, prototipləşdirmə və digər istehsal mövzuları; süni intellekt və maşın öyrənməsi; planlaşdırma, naviqasiya və lokalizasiya; rabitə və nəzarət; insan və robot qarşılıqlı əlaqəsi; kollektiv və sosial robotlar; mobil robotlar və ağıllı avtonom sistemlər; eləcə də müxtəlif yeni və ortaya çıxan tətbiqləri araşdırır. Avtomatlaşdırma, mexatronika, robot dizaynı və istehsal daxil olmaqla robototexnikanın bütün aspektlərini əhatə edir.
Robot texnologiya sənayesi böyük sürətlə inkişaf edir. İnsanlar indi robototexnikanın təklif edə biləcəyi imkanlara heyran olurlar və buna görə də bir çox həvəskarlar maraqlı və çiçəklənən karyera qurmaq üçün bu yolu seçirlər.
Robototexnika sahəsi qabaqcıl robototexnika texnologiyasının dizaynı, inkişafı və tətbiqinin arxasında duran elmi öyrənən bir çox müxtəlif mühəndislik sahələrinin birləşməsidir. İndi daha geniş miqyasda populyarlıq qazanır və heç kimə sirr deyil ki, robot texnologiya sənayesi böyük sürətlə inkişaf edir. İnsanlar indi robototexnikanın təklif edə biləcəyi imkanlara heyran olurlar və buna görə də bir çox həvəskarlar maraqlı və çiçəklənən karyera qurmaq üçün bu yolu seçirlər. Burada robototexnika sahəsi ilə maraqlanırsınızsa, oxumalı olduğunuz ilk beş kitabı araşdıraq
1. Rise of the Robots, müəllif – Martin FORD
Şəkil 2. Rise of the Robots
Bu kitab Süni intellektin artıq iş və biznes tərzimizi necə dəyişdirdiyini əhatə edir. Kitab oxuculara sürətlənən texnologiyanın iqtisadi perspektivlərimizə necə təsir etdiyini və daha çox şeyləri anlamağa kömək edir.
- Reinforcement Learning of Bimanual Robot Skills, müəlliflər – Adrià Colomé, Carme Torras
- Reinforcement Learning of Bimanual Robot Skills, müəlliflər – Adrià Colomé, Carme Torras
- Reinforcement Learning of Bimanual Robot Skills, müəlliflər – Adrià Colomé, Carme Torras
- Reinforcement Learning of Bimanual Robot Skills, müəlliflər – Adrià Colomé, Carme Torras
Kitabda robotun kinematikası və dinamikasını öyrəndikcə düzgün idarə edə bilən inteqrasiya olunmuş sistemin necə yaradılacağı təsvir edilir. Praktiki təkmilləşdirmələr, eləcə də robot davranışı üzərində düzgün nəzarətə nail olmaq üçün prosedurlar təklif olunur.
2. Machine Vision and Navigation, müəlliflər – Sergiyenko, Wendy Flores-Fuentes, Paolo Mercorelli
Şəkil 4. Machine Vision and Navigation
Bu kitab görmə əsaslı tətbiqlərə dair müxtəlif perspektivləri vurğulayır. Bu töhfələr optoelektron sensorlar, 3D və 2D maşın görmə texnologiyaları, robot naviqasiyası, idarəetmə sxemləri, ağıllı alqoritmlər və görmə sistemlərinə yönəldilmişdir. Müəlliflər pilotsuz uçuş aparatlarının, avtonom və mobil robotların, sənaye yoxlama tətbiqlərinin və struktur sağlamlığının monitorinqinin müxtəlif istifadə hallarına diqqət yetirirlər.
3. Making Simple Robots, müəllif – Kathy Ceceri
Kitab texniki biliyi olmayan insanların belə başa düşə biləcəyi dildə yazılmışdır. Bu, əsasən daha inkişaf etmiş səviyyələrə keçmək istəyən yeni başlayanlar üçün bir kitabdır. O, yenilikçilərin istifadə etdiyi qabaqcıl məhsul və alətlərə əsas sənətkarlıq bacarıqlarını əhatə edir.
4.Robotics, müəllif – Peter Mckinnon
Robototexnika haqqında bilməli olduğunuz hər şey Peter Mckinnon tərəfindən şərh edilmişdir. Bu kitabı oxuduğunuz zaman siz robotu inkişaf etdirmək üçün hansı materiallardan istifadə edəcəyinizi və yeni dostunuza ətrafdakı dünyanı təhlil etmək üçün hansı sensorlara ehtiyacınız olacağını öyrənəcəksiniz. Bu kitab həmçinin öz avtonom divara dırmaşan robotunuzu necə inkişaf etdirə biləcəyinizi izah edir.
İstinadlar:
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Robot
- https://az.wikipedia.org/wiki/Robototexnika
- https://www.springer.com/journal/10846
- https://content.techgig.com/career-advice/5-best-books-on-robotics-that-you-must-read/articleshow/83317664.cms
Rəsulov Xəyal